"Bir filmin belgesel olarak nitelendirilebilmesi için mutlaka bir mesajının, hatta evrensel bir mesajının olması gerekir. Aksi takdirde o film bir bilgiseldir". Belgesel tanımlamasını bu şekilde yapıyordu Suha Arın. Örnek olarak da, aslanların hayatı ile ilgili bir filmden söz ediyordu. "Aslanların yaşamlarını anlattığınız bir belgeselde, şayet onların sadece karınlarını doyurmak için avlandıklarını belirtirseniz, o film ‘Bilgisel"den çıkıp "Belgesel"e dönüşmüştür" diyordu Büyük Usta.
"Anadolu Uygarlıklarından İzler” dizisinin ikinci filmi "Midas’ın Dünyası" belgeselidir. Çekimlerine, öğrencileri Nesli Çölgeçen, Yalçın Yelence ve Kemal Sevimli ile birlikte başından sonuna kadar ben de katılmıştım. Bu çekimde de Eskişehir-Kütahya-Afyon üçgeninde yer alan Frig eserleri çekilmiş, Polatlı yakınlarındaki antik Gordion Kentinde bulunan ve efsanevi kral Midas’a ait olduğu düşünülen tümülüs, üzerinden güneşin doğuşu ile görüntülenmiş, sıra filmin kurgulanmasına gelmişti. Belgeselin giriş sekansı, tümülüs silüetinin üzerinden güneşin yavaş yavaş doğuşu ve aydınlanması ile birlikte kameranın, mezar odasına ulaşmak için açılmış dehlizde ilerlemesi ve nihayet aydınlatılmış odaya girişi şeklinde kurgulanmıştı.
Bu belgeselin özgün müziğini ünlü bestekar rahmetli Ferit Tüzün üstlenmişti. Filmi izlemiş, yapacağı müziği düşünüyordu. Bir akşam geç vakit Suha Ağabeyim, Ferit Tüzün ve ben Ankara Sakarya Caddesi’ndeki bir lokantaya gittik. Ferit Bey, şarap kadehi biçimindeki su bardağının içine parmağını sokup ıslattı ve bardağın kenarında çevirmeye başladı. Bir süre sonra cam bardaktan değişik sesler çıkmaya başladı. Ünlü bestekar mutluydu. Güneş ışınlarının çoğalmasına paralel olarak, tek bardakla başlayıp daha sonra çeşitli miktarlarda su koyarak farklı sesler elde ettiği bardaklardan çıkan armoniyle, bu gizemli dünyaya giriyordu. Mezar odasına giden dehlizde timpani ve zillerin iştirakiyle kamera ilerlerken, mezar odasına girişle birlikte tam bir sessizlik hakim oluyordu.
"Urartu’nun İki Mevsimi" belgeselinin özgün müziğini yine başka bir ünlü bestekar Nevit Kodallı yapmıştı. Sadece kış ve yaz mevsimlerini yaşayan, kışın çetin doğa koşulları ile, yazın da saldırgan komşuları Asurlularla boğuşan bu sanatkar milleti "Mey” adı verilen nefesli sazdan çıkan duygulu seslerle anlatıyordu.
"Dünya Durdukça – Mimar Sinan" belgesel dizisinin özgün müziğini genç bestekar Turgay Erdener yapmıştı. Sinan’ın muhteşem eserlerini görüntünün yanında müziğiyle de adeta beynimize nakşederek…
Ustanın, yaşlı bir şerbetçinin gözünden anlattığı "Kapalıçarşı’da 40.000 Adım" belgeseli, Yalçın Tura’nın duygusal özgün müziğiyle, "İstanbul’un Çağırdığı Su" belgeseli de, Timur Selçuk’un müziğiyle seyirciyle buluştu.
Suha Arın’ın çok sayıda belgeselinin müziğini yapan Nadir Göktürk’e gelince. Bu duygu yüklü müzik adamı, adeta bir kanaviçe işler gibi bu belgesellere özgün müzikler yapmıştır. Batı normları ile başladığı "Ayasofya" belgeselinin müziğini Osmanlı dönemine geçişle birlikte kudümlerle süslemesi ve "Topkapı Sarayı" belgeselinin "Harem" bölümündeki duygusal müziği izleyenleri çok etkilemiştir.
Büyük Usta’nın son dönemde yaptığı "Kıbrıs’ta Bir Özgürlük Anıtı" ve "Denktaş’ın Fotoğrafları" belgeselleri ise, akademisyen müzik ustası Nail Yavuzoğlu’nun imzasını taşımaktadır.
Bir belgesel çekmeye karar verdiğiniz zaman, önce omurgasını oluşturursunuz. Daha sonra bu belgeselle vermek istediğiniz mesajı belirlersiniz. Araştırma aşaması ve daha sonraki çekim süreci filminizin başarısı konusunda çok önemlidir. Üzerinde ciddi bir araştırma yapılmamış, verilen bilgiler birden fazla kaynak tarafından doğrulanmamış metinler, bilinçli izleyicide şüpheye yol açar. Çekim aşamasında en büyük şansınız İlhan Arakon ve Turhan Yavuz gibi görüntü sihirbazlarıyla çalışmaktır. Artık sıra omurganın ete bürünmesine gelmiştir. İşte bu noktada sizinle aynı duyguları paylaşan müzisyenler devreye girer. Görüntünün dışında ses, gerek müziğiyle, gerekse metni seslendirenlerin katkısıyla, ürünün "eser” olmasını sağlar.
Reha Arın
Gayrettepe, 08.05.2008
